Lipodemia, czyli choroba grubych nóg. Czy można jej zapobiegać?

Lipodemia to rzadka, ale niezwykle uciążliwa choroba związana z nadmiernym namnażaniem i odkładaniem się komórek tłuszczowych. Jej charakterystyczne objawy są powodem licznych kompleksów przede wszystkim u kobiet, które głównie dotyka tzw. choroba grubych nóg. Jakie są przyczyny i jak leczyć lipodemię? 

Co to jest lipodemia? 

Lipodemia, nazywana inaczej obrzękiem tłuszczowym, lipalgią, adiposalgią, zespołem bolesnego obrzęku lipidowego lub chorobą grubych nóg to schorzenie podskórnej tkanki tłuszczowej, które definiuje się jako patologiczne namnażanie komórek tej tkanki. Występuje ono głównie u kobiet, a jego objawy pojawiają się lub nasilają w okresie dojrzewania. Lipodemia może dotknąć także mężczyzn, choć zdarza się to dużo rzadziej i związane jest z diagnozowanymi zaburzeniami hormonalnymi. Obrzęk tłuszczowy pojawia się wówczas m.in. po ciężkich uszkodzeniach wątroby i braku testosteronu lub w przebiegu terapii hormonalnej podejmowanej po przebyciu raka prostaty. 

Jak się okazuje, lipodemia była chorobą znaną już w starożytności. Na podstawie płaskorzeźb królowej Punt w egipskiej świątyni Hatszepsut można wnioskować, że borykały się z nią kobiety w starożytnym Egipcie. Pierwsze naukowe wzmianki o lipodemii pojawiły się jednak dopiero u schyłku XX wieku. 

Lipodemia – objawy 

Obrzęk tłuszczowy najczęściej dotyczy nóg, ale charakterystyczne objawy mogą pojawić się także w innych częściach ciała tj. na ramionach, brzuchu, pośladkach, biodrach, a nawet karku, piersiach i podbródku. Jakie objawy powinny cię zaniepokoić? Zwróć uwagę na ogólny przyrost tkanki tłuszczowej i wyraźną dysproporcję pomiędzy szczupłą górną częścią ciała a przerośniętą dolną jego partią. Często dochodzi także do ocierania o siebie wewnętrznych stron łydek, co może prowadzić do uszkodzenia naskórka w tej części ciała.  

Warto jednak podkreślić, że takie widoczne objawy lipodemii świadczą o jej znacznym zaawansowaniu. W pierwszym stadium choroby – na ogół w okresie dojrzewania – stopniowo obniża się elastyczność skóry. Z biegiem czasu zaczyna ona twardnieć i pojawiają się pod nią wyraźne nierówności. Obserwuje się także nasilający się obrzęk dolnych kończyn, a niekiedy tzw. ból tłuszczowy, który opisywany jest przez pacjentki jako pieczenie, mrowienie i nadwrażliwość. Charakterystyczne jest także łatwe siniaczenie nóg i widoczne tzw. pajączki. 

Zastanawiasz się, czy lipodemia boli? Sama w sobie nie jest ona chorobą bolesną, jednak nieprzyjemne odczucia mogą być związane z towarzyszącymi jej objawami. Ból i dyskomfort mogą wywoływać przede wszystkim obrzęki. Pacjentki borykające się z obrzękiem tłuszczowym wspominają także o niezwykle dużym dyskomforcie i obciążeniu psychicznym towarzyszącym chorobie.  

Przyczyny lipodemii 

Choć lipodemia znana była już tysiące lat temu, a opisano ją po raz pierwszy pod koniec XX wieku, jej przyczyny nie są dokładnie znane. Najczęściej wiąże się ją ze zmianami hormonalnymi, a niekiedy ściśle z hormonami żeńskimi. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że dotyka ono głównie kobiet, pojawia się w okresie dojrzewania i nasila w czasie ciąży oraz menopauzy, czyli okresach znacznych zmian w układzie hormonalnym.  

Często wskazuje się ponadto na predyspozycje genetyczne – jak pokazują statystyki, prawdopodobieństwo wystąpienia lipodemii u córek lub sióstr kobiet ze zdiagnozowaną chorobą wynosi od 30 do 70 proc.  

Wśród okoliczności sprzyjających powstawaniu obrzęków tłuszczowych wymienia się także: 

• zaburzenia przemiany tłuszczowej,  
• zaburzenia krążenia żylnego, 
• niewłaściwe odżywianie komórek tłuszczowych.  

Leczenie lipodemii 

Niestety współcześnie nie ma skutecznego leku, który pozwoliłby raz na zawsze pozbyć się obrzęku tłuszczowego. Nie ustalono także leczenia przyczynowego. Dlatego też jedyne co można wdrożyć w wypadku zdiagnozowania lipodemii to leczenie objawowe. Najważniejsze wydaje się zwalczanie obrzęków, czemu służą specjalistyczne masaże i tzw. manualny drenaż limfatyczny. Ważne jest także wspomaganie się odzieżą uciskową. Warto wspomnieć, że uciskowe legginsy na lipodemię częściowo refundowane są przez Narodowy Fundusz Zdrowia.  

Lipodemia a dieta? Nie ma jednoznacznych badań, które wskazywałyby na to, że dieta ma wpływ na przebieg lipodemii. Co więcej, w przypadku redukcji ewentualnej nadwagi dysproporcja pomiędzy górnymi a dolnymi partiami ciała pozostanie widoczna. Podobnie jest w przypadku ćwiczeń. Warto oczywiście zadbać o aktywność fizyczną, wykonując pilates, jogę, czy stretching, musisz mieć jednak świadomość, że nie spowodują one zmniejszenia gromadzenia się tłuszczu w zmienionych chorobowo miejscach.  

Bibliografia: 

1. Eschecke F., Lipodemia. Jak pozbyć się tkanki tłuszczowej, cellulitu i otyłości nóg oraz złagodzić ból dzięki skutecznym zabiegom i prawidłowej diecie, Vital 2021. 
2. Schmeller W., Meier-Vollrath I., Obrzęk lipidowy (tłuszczowy), BSN-JOBST GmbH 2009.  
3. Sosulska-Zielezińska A., Obrzęk limfatyczny i obrzęk tłuszczowy – charakterystyka porównawcza i leczenie zachowawcze z wykorzystaniem przerywanej kompresji pneumatycznej, Praktyczna Fitoterapia, https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/obrzek-limfatyczny-i-obrzek-tluszczowy-charakterystyka-porownawcza-i-leczenie-zachowawcze-z-wykorzystaniem-przerywanej-kompresji-pneumatycznej) [dostęp: 28.06.2023 r.]