Aparaty retencyjne – co warto o nich wiedzieć przed założeniem?

Leczenie ortodontyczne to często długotrwały i skomplikowany proces. Noszenie stałego aparatu ortodontycznego jest jedynie pierwszą fazą leczenia krzywego zgryzu, po której konieczne jest leczenie retencyjne w celu utrzymania uzyskanych zmian. Czym jest aparat retencyjny i jakie są jego rodzaje? Czy aparat retencyjny prostuje zęby i jak długo należy go nosić? Sprawdź! 

Czym jest aparat retencyjny? 

Aparat retencyjny to taki, który nosi się po zdjęciu stałego aparatu ortodontycznego. Jego zadaniem jest utrzymanie i utrwalenie efektów osiągniętych w wyniku leczenia ortodontycznego, a więc prawidłowego ustawienia zębów, czyli potocznie mówiąc — prostych zębów. W wielu przypadkach celem leczenia ortodontycznego jest także korekta wad zgryzu, czyli stosunku łuków zębowych szczęki do każdej pozycji żuchwy. Rolą aparatu retencyjnego może być stabilizacja ustawienia samych zębów, jak i całego zgryzu.  

Do czego służy aparat retencyjny? 

Chociaż noszenie aparatu ortodontycznego trwa średnio dwa lata (czasem nawet dłużej), a po jego ściągnięciu zęby wyglądają nienagannie, w większości przypadków istnieje duże ryzyko, że z czasem zęby wrócą na swoje stare, niewłaściwe miejsce. Dlatego po etapie aktywnego leczenia, który polega na noszeniu aparatu ortodontycznego (stałego lub ruchomego) i zmianie położenia zębów (czyli ich wyprostowania), następuje etap nazywany stabilizacją, czyli leczenie retencyjne, którego celem jest zabezpieczenia zębów przed ich ponownym skrzywieniem.  

Jak wygląda aparat retencyjny? 

Istnieją dwa podstawowe rodzaje aparatów retencyjnych, które różnią się od siebie zarówno wyglądem, jak i działaniem oraz zastosowaniem. Wyróżniamy: 

• aparaty retencyjne stałe (retainer stały) w postaci cienkiego drutu podklejonego od wewnętrznej strony zębów, 
• aparaty retencyjne ruchome (zdejmowane) w postaci płytek retencyjnych i nakładek retencyjnych. 

Retainer stały, czyli aparat retencyjny w postaci drutu retencyjnego  

Jest to aparat w postaci cienkiego metalowego drutu przyklejanego do wewnętrznej powierzchni zębów, od strony podniebienia. Dzięki takiemu umiejscowieniu aparat jest całkowicie niewidoczny z zewnątrz i całkowicie niewyczuwalny, co istotnie wpływa na komfort jego noszenia oraz skutecznie zabezpiecza zęby.  

Przez pierwszych kilka dni pacjent może odczuwać pewien dyskomfort związany z jego noszeniem, jednak uczucie to szybko mija. Drut jest bardzo cienki i dokładnie przylega do zębów, dlatego nie sprawia trudności przy mówieniu, czy jedzeniu. Właśnie z tego powodu pacjenci uznają go za komfortowy i według ich opinii na co dzień zapomina się o jego obecności w jamie ustnej. Retainery stałe są uznawane za najskuteczniejsze aparaty retencyjne, ponieważ chronią zęby przed ponownym skrzywieniem przez całą dobę. 

Wadą tego rodzaju aparatu jest to, że nie można go samodzielnie zdjąć. Aparat może też utrudniać dbanie o higienę jamy ustnej, np. używanie nici dentystycznej. Retainery stałe mogą pękać i odklejać się od zębów, a w przypadku ich uszkodzenia konieczna będzie wizyta u ortodonty w celu wymiany retainera na nowy.  

Aparat retencyjny w postaci płytki retencyjnej 

Płytka retencyjna to jeden z rodzajów aparatów retencyjnych ruchomych. Wygląda podobnie jak ruchomy aparat na zęby dla dzieci i należy go przechowywać w takim samym pudełeczku na aparat ortodontyczny. Tego rodzaju aparat retencyjny składa się z akrylowej płyty i drucika pozwalającego umieścić aparat na zębach.  

Istnieją dwa rodzaje płyt retencyjnych – płyta Hawleya i płyta Schwarza. Aparaty te różnią się od siebie liczbą klamer i położeniem metalowego łuku. Płyty retencyjne wykonywane są osobno dla łuku dolnego i górnego. Wadą tego rodzaju aparatów retencyjnych jest to, że trzeba je każdorazowo zdejmować do posiłków, a potem pamiętać o ich założeniu. Tego rodzaju aparat retencyjny utrudnia mówienie, dlatego stosowany jest przede wszystkim na noc, co zmniejsza jego skuteczność. 

Aparat retencyjny w postaci szyny retencyjnej 

Innym rodzajem ruchomego aparatu retencyjnego jest szyna retencyjna. Szyna retencyjna wygląda jak nakładka prostująca zęby i wykonana jest z termoformowanego, przezroczystego materiału. Nakładka dopasowana jest do zębów i obejmuje całą ich powierzchnię. Wadą tego rodzaju aparatu retencyjnego jest to, że z czasem może się przebarwić, odkształcać się i pękać. Co więcej, po leczeniu stomatologicznym i założeniu dużego wypełnienia, nakładka może już nie pasować do zębów. 

Jak długo należy nosić aparat retencyjny? 

O tym, jak długo nosić aparat retencyjny decyduje ortodonta prowadzący leczenie. Taka informacja zwykle zawarta jest już w planie leczenia ortodontycznego. Ogólnie zakłada się, że retencja powinna trwać połowę czasu aktywnego leczenia ortodontycznego (noszenia aparatu). U młodych pacjentów i przy nieskomplikowanych wadach zgryzu aparat retencyjny może być noszony od kilku miesięcy do kilku lat. Z kolei w przypadku dorosłych aparat retencyjny, szczególnie ten w postaci podklejonego drucika, często musi być stosowany już przez całe życie. 

Lekarz ortodonta decyduje także o tym, jaki rodzaj aparatu retencyjnego będzie najlepszy dla danego pacjenta. W przypadku dorosłych zazwyczaj jest to retainer stały, a u młodszych pacjentów płytka retencyjna. Przez pierwsze tygodnie i miesiące po zakończeniu leczenia aparat retencyjny ruchomy należy nosić niemal całą dobę, z przerwą na spożywanie posiłków. Z czasem można ograniczyć noszenie aparatu retencyjnego do nocy. 

Czy aparat retencyjny wyprostuje zęby? 

Noszenie aparatu retencyjnego ma inny cel niż noszenie aparatu ortodontycznego. Aparaty retencyjne zarówno te stałe, jak i ruchome mają za zadanie utrzymać efekt, jaki osiągnięto poprzez noszenie aparatu ortodontycznego. Konstrukcja aparatu retencyjnego i jego właściwości nie pozwalają na dokonanie takich zmian w ustawieniu zgryzu i pojedynczych zębów. Aparat retencyjny nie może być wykorzystany do prostowania zębów i nie zastąpi aparatu stałego.

Ile kosztuje aparat retencyjny? 

Leczenie ortodontyczne to bardzo duży wydatek, rzędu kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Najtańszy aparat stały z zamkami metalowymi kosztuje 1500-2000 zł za łuk. Cena aparatów samoligaturujących (czyli tych, do których nie używa się ligatur — gumek) jest odpowiednio 1000 zł wyższa. Cena aparatów lingwalnych (językowych), które mocowane są od wewnętrznej strony zębów, może wynieść nawet 7500-9500 zł za łuk. Do tego dochodzą jeszcze wizyty kontrolne, średnio co miesiąc i przez okres dwóch lat.  

W całym leczeniu ortodontycznym aparat retencyjny jest najmniejszym wydatkiem. Jeden łuk retainera stałego kosztuje 300-500 zł. Płytka retencyjna to koszt 600-800 zł. Najdroższym rodzajem aparatu retencyjnego są szyny (nakładki), których cena może sięgać nawet 2000 zł za łuk. W niektórych klinikach stomatologicznych nakładki retencyjne są dodawane gratis po zakończeniu leczenia ortodontycznego. 

Źródła: 

1. Karłowska I., Zarys współczesnej ortodoncji, Wydanie 4. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.