Pasta do zębów – bez fluoru czy z fluorem? Wybierz mądrze

Większość past do zębów zawiera fluorek sodu. Od zawsze wpajano nam, że pasta do zębów powinna mieć fluor, tymczasem od pewnego czasu na rynku znajdziemy też pasty bez fluoru, nawet dla dzieci. Czy pasta z fluorem szkodzi i niszczy zęby? A może zamiast kupować, lepiej zrobić pastę samemu? Sprawdź, co powinieneś wiedzieć dokonując wyboru.

Pasta do zębów z fluorem

W skład standardowej pasty do zębów wchodzi fluor, który może występować w postaci fluorku sodu (NaF), monofluorofosforanu sodu (SMFP), fluorku cyny (SnF2 ) lub aminofluorku (AmF). Ponadto pasta zawiera substancje ścierne takie jak węglan wapnia oraz wodorotlenki wapnia i magnezu; substancje pieniące, triklosan – środek o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym oraz zioła i aromaty (rumianek, mięta, jeżówka).

Fluor jest dopuszczalny do stosowania w pastach do zębów, ale tylko w ograniczonym stężeniu. Zawartość fluoru w paście wynosi średnio od 1000 do 1500 cząstek na milion części (ppm).W produktach przeznaczonych do higieny jamy ustnej jest obowiązek umieszczenia ostrzeżenia: „zawiera fluorek sodu”, więc taką informację znajdziemy na opakowaniu każdej pasty.

Czy pasta z fluorem jest szkodliwa?

Fluor jest stosowany w celu zapobiegania próchnicy – hamuje działanie bakterii wywołujących próchnicę, odpowiada za remineralizację szkliwa i osłabienie jego demineralizacji. Dostarczany regularnie magazynuje się w ślinie w postaci fluorku wapnia zapewniając stałą ochronę przed próchnicą.

Paradoks fluoru polega na tym, że w niewielkich ilościach wzmacnia szkliwo, ale jego nadmiar jest bardzo szkodliwy – wywołuje fluorozę, groźną chorobę powodującą kruchość szkliwa. Różnica pomiędzy małą a dużą ilością fluoru jest niewielka. Fluor jest dodawany do wody w kranie, występuje w pożywieniu, jest także produktem ubocznym przemysłu chemicznego. Zawiera go wreszcie pasta do zębów. Gdy zsumujemy ilości fluoru ze wszystkich tych źródeł, może się okazać, że jest go zdecydowanie za dużo. Jakie mogą być konsekwencje? Już w latach 70. ubiegłego stulecia w Finlandii przeprowadzono badania, z których wynika, że nadmiar fluoru u osób starszych powoduje spontaniczne łamanie kości.

Pasta do zębów bez fluoru

Naukowcy wciąż spierają się, czy fluor faktycznie jest niezbędny w profilaktyce przeciwpróchniczej. Na wystąpienie próchnicy ma duży wpływ także niewłaściwa dieta – słodkie napoje, soki owocowe, cukier czy białe pieczywo mogą okazać się bardzo niebezpieczne dla szkliwa zębów. Jeśli nie dbamy o higienę jamy ustnej, nie myjemy zębów po posiłkach i nie odwiedzamy regularnie dentysty, nawet pasta z fluorem uchroni nas przed chorobami zębów.

A co z pastą bez fluoru? W przeglądzie opracowanym przez grupę Cochrane Oral Dent, w którym analizowano 96 badań naukowych zaobserwowano następujące zależności dotyczące stosowania past z fluorem i bez:

• U dzieci, które szczotkowały zęby pastą z fluorem o stężeniu 1500 ppm zmniejszyła się ilość nowej próchnicy w porównaniu do używania pasty bez fluoru.
• W badaniach, które oceniały stosowanie past o różnej zawartości fluoru na zęby dzieci i młodzieży, nowa próchnica pojawiała się rzadziej w grupie osób stosujących pastę z fluorem. Co ciekawe stosowanie pasty z fluorem o stężeniu 1450-1500 ppm okazało się skuteczniejsze niż stosowanie pasty o stężeniu fluoru 1700-2800.
• U dorosłych stosujących pasty z fluorem o stężeniu 1000-1100 ppm ilość próchnicy zmniejszała się w większym stopniu niż u osób stosujących pasty bez fluoru.

Czy jest więc jakiś powód, dlaczego pasta bez fluoru może być dobrym wyborem? Owszem, ponieważ może stanowić alternatywę dla osób, u których fluor wywołuje alergie. Objawami uczulenia na fluor są owrzodzenia jamy ustnej oraz wykwity skórne wokół ust. Pasta bez fluoru zazwyczaj nie zawiera także szkodliwego SLS (laurosiarczanu sodu), który może podrażniać jamę ustną.

Jaka pasta dla dzieci i dorosłych?

Dzieci poniżej sześciu lat powinny używać pasty do zębów wielkości ziarnka grochu pod kontrolą dorosłych, aby zminimalizować ryzyko połknięcia. Ilość fluoru, jaka powinna znajdować się w paście dla dzieci jest ściśle określona zgodnie z wytycznymi Europejskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej (EAPD). Stężenie fluoru w paście dla dzieci w określonym wieku przedstawia poniższa tabelka.

Jeśli zdecydujemy się na pastę bez fluoru dla dziecka, możemy kupić ją w drogerii, aptece albo sklepie internetowym. Zazwyczaj pasty takie nie zawierają  SLS, SLES, parabenów, PEG i innych silikonów. Natomiast znajdziemy w nich glicerynę, krzemionkę (substancję ścierną), ksylitol, mentol lub sorbitol. Dzieci do 3 roku życia nie powiny spożywać ksylitolu w nadmiernej ilości, ponieważ może mieć działanie przeczyszczające.

Pasty bez fluoru dla dorosłych mogą wybrać osoby z bardzo słabym szkliwem lub w przypadku, gdy granulki fluoru doprowadzają do nadwrażliwości zębów. W pastach bez fluoru fluor może być zastąpiony np. węglem aktywnym. W składzie znajdziemy też ekstrakt z szałwii o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym oraz witaminy  A, C E i PP.

Jak zrobić pastę do zębów bez fluoru?

Możemy samodzielnie zrobić naturalną pastę do zębów bez żadnych kontrowersyjnych składników. Starym wypróbowanym sposobem na białe zęby jest ich szczotkowanie z użyciem sody oczyszczonej, która działa wybielająco. Jednak sama soda bywa często zbyt ostra dla delikatnego szkliwa. Dlatego możemy zmieszać sodę oczyszczoną pół na pół z olejem kokosowym. Do tej mieszanki dodajemy kilka kropli olejku eterycznego (eukaliptusowego lub grejpfrutowego) i mamy gotową pastę do zębów. Można też zmieszać sodę oczyszczoną z solą morską (jedna łyżeczka sody i pół łyżeczki drobno zmielonej soli morskiej) i dodać kilka kropli wody oraz olejku eterycznego (miętowego lub cytrynowego). I gotowe!

Bibliografia:

[1] T. Walsh, H. V. Worthington, A. M. Glenny, V. C. C. Marinho, and A. Jeroncic, “Fluoride toothpastes of different concentrations for preventing dental caries”, Cochrane Database Syst. Rev., vol. 2019, no. 3, Mar. 2019, doi: 10.1002/14651858.CD007868.pub3

[2] Iwona Błaszczyk i wsp., “Korzystne i szkodliwe działanie fluoru”, Farm. Pol., vol. 65, no. 9, 2009.