Krzemionka – co to jest, właściwości i zastosowanie w kosmetyce

Krzemionka jest wykorzystywana do produkcji kosmetyków pielęgnacyjnych. Są to zarówno sypkie pudry, cienie do powiek, jak i preparaty przeciwtrądzikowe i regenerujące. Ponadto ditlenek krzemu jest bazą fluidów matujących, wygładzających oraz wyrównujących koloryt skóry twarzy. Kobiety chętnie sięgają po kosmetyki zawierające krzemionkę, ponieważ łatwo się je rozprowadza i długo utrzymują się na skórze.

Co to jest krzemionka?

Krzemionka (ditlenek krzemu – SiO₂) jest substancją mineralną występującą naturalnie w środowisku pod postacią kwarcu i nieco rzadziej – krystobalitu, trydymitu, moganitu i melanoflogitu. Można ją znaleźć nie tylko w skorupie ziemskiej (stanowi 12 proc. litosfery), lecz także w roślinach takich jak buraki cukrowe, skrzyp, rdest, perz, mech, glony. Jest także w organizmach żywych, przede wszystkim w pancerzykach okrzemek. Krzem obecny jest w ludzkich tkankach. Szukać go należy przede wszystkim w przysadce mózgowej, płucach, mięśniach i krwi, gdzie pełni ważną funkcję w biosyntezie kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego. Nic więc dziwnego, że bywa nazywana „pierwiastkiem życia”.

Naturalnie występujący można spotkać w trzech formach:

• jawnokrystalicznej – kwarc, krystobalit, trydymit, moganit, melanoflogit,
• skrytokrystalicznej (in. kryptokrystalicznej) – chalcedon, agat, krzemień, jaspis,
• amorficznej – arsil.

Krzemionka ma postać pylistego bezwonnego proszku, nierozpuszczalnego w wodzie. Charakteryzuje się dużą twardością, wysoką temperaturą topnienia (1713 st. C.) oraz odpornością na działanie kwasów i niektórych alkaliów o niezbyt mocnym odczynie zasadowym.

Krzemionka koloidalna (rozprowadzona w wodzie) od dawna jest powszechnie wykorzystywana w przemyśle. Natomiast krzemionka organiczna ze względu na lekką postać i zdolność do pochłaniania tłuszczu znajduje zastosowanie w kosmetyce przy produkcji preparatów przeciwtrądzikowych, zapobiegających nadmiernemu wydzielaniu sebum, a także sypkich pudrów, cieni do powiek i bronzerów.

Czy krzemionka może być niebezpieczna dla zdrowia?

Krzemionka zawarta w gotowych preparatach pielęgnacyjnych jest w pełni bezpieczna dla zdrowia. Zagrożenie stwarza natomiast długotrwały kontakt z pyłem, zawierającym więcej niż 1 proc. czystego ditlenku krzemu. Wnikanie do płuc cząsteczek o średnicy mniejszej niż 3 µm może przyczyniać się do rozwoju pylicy i nowotworów.

Ponieważ coraz bardziej popularne staje się samodzielne przygotowywanie kosmetyków, w przypadku tych na bazie krzemionki konieczne jest odpowiednie zabezpieczenie dróg oddechowych. Wystarczy w tym celu zasłonić usta i nos maseczką, aby właściwości zwłókniające ditlenku krzemu nie wywołały negatywnych skutków dla płuc.

Właściwości krzemionki

W kosmetyce i dietetyce wykorzystywana jest krzemionka organiczna. Doceniana jest za:

• higroskopijność,
• wytwarzanie roztworu koloidalnego w kontakcie z wodą,
• twardą strukturę (umożliwia ścieranie zrogowaciałego naskórka i kamienia nazębnego),
• wchłanianie tłuszczu (absorbuje nadmiar wydzielanego przez skórę sebum i matowi skórę),
• zwiększanie lepkości substancji (ułatwia aplikowanie kosmetyków),
• wypełnianie nierówności (zmniejsza optycznie głębokość zmarszczek),
• poprawianie krążenia i przyspieszanie spalania komórek lipidowych,
• regeneruje tkankę łączną, włókna elastynowe i kolagenowe,
• wywołuje podział fibroblastów,
• reguluje przemiany i podziały komórkowe.

Zastosowanie krzemionki w kosmetyce

Ze względu na właściwości krzemionki organicznej i jej zdolność do absorbowania nadmiaru produkowanego łoju, wykorzystywana jest do produkcji kosmetyków do pielęgnacji skóry tłustej i mieszanej. Od zbyt częstego stosowania tego typu preparatów powinny wstrzymać się osoby ze skórą suchą. Mogą bowiem doprowadzić do jej nadmiernego wysuszenia, objawiającego się m.in. zaczerwienieniem, pieczeniem, swędzeniem i pękaniem. Jednocześnie krzemionka jest minerałem odpowiednim do cery wrażliwej i ze skłonnością alergii, ponieważ stanowi składnik hipoalergiczny.

Zastosowanie krzemionki w kosmetyce jest bardzo szerokie. Minerał ten można znaleźć w:

• pudrach, różach, cieniach do powiek,
• matujących pomadkach do ust,
• preparatach pielęgnacyjnych przeznaczonych do skóry trądzikowej i łojotokowej,
• kosmetykach regenerujących do skóry zwiotczałej i niedotlenionej,
• preparatach przeciwzmarszczkowych i wyrównujących koloryt skóry,
• fluidach matujących i maskujących niedoskonałości,
• żelach i peelingach,
• pastach do zębów,
• szamponach i odżywkach wzmacniających do włosów,
• odżywkach do paznokci.

Krzemionka jest dodawana do kosmetyków także ze względu na tworzenie roztworu koloidalnego w kontakcie z wodą. Dzięki temu stabilizuje substancje, zapobiegając utracie ich świeżości, a twarda struktura ditlenku krzemu delikatnie ściera zrogowaciały naskórek.

Ziemia okrzemkowa – jak stosować ją w codziennej diecie?

Choć krzemionka znana jest przede wszystkim z szerokiego zastosowania w kosmetyce, nie jest to jedyna forma korzystania z jej dobrodziejstwa. Dostępna w aptekach krzemionka do picia, czyli ziemia okrzemkowa, która składa się z krzemionki amorficznej, produkowana jest z pancerzyków okrzemek.

Jej spożywanie wspiera organizm w pozbywaniu się nagromadzonych w nim toksyn i pasożytów. Ma również działanie przeciwutleniające, co opóźnia proces starzenia się tkanek. Ponieważ ma wpływ na tempo regeneracji tkanki łącznej, włókien elastynowych i kolagenowych, odbudowuje kości i stawy, zapobiega rozwojowi chorób w ich obrębie, w tym osteoporozy. Krzemionka do picia to również sposób na zaburzoną perystaltykę jelit i niską odporność organizmu.

Źródła:

1. A. Maciejewska, Respirabilna krystaliczna krzemionka: kwarc i krystobalit [w:] Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2012, nr 4 (74),
2. A. Maciejewska, Podstawy oceny narażenia zawodowego na pył krystalicznej krzemionki w Polsce i na świecie [w:] Medycyna Pracy 2007, 58(4)
3. A. Pawlik, M. Niewęgłowska-Wilk, J. Kalicińska, R. Śpiewak, Kosmetyki „naturalne”, „biologiczne” i „ekologiczne”. Gwarancja bezpieczeństwa czy marketing? [w:] Kosmetologia Estetyczna 2 / 2017 / vol. 6
4. E. Banasiak, Zasady pielęgnacji skóry osób narażonych na nikotynę [w:] Kosmetologia Estetyczna 3 / 2015 / vol. 4
5. H. Bojarowicz, A. Szemryk, J. Krysiński, Kosmetyki przeznaczone do stosowania w różnych przedziałach wieku [w:] Kosmetologia Estetyczna 5 / 2016 / vol. 5