Tretynoina w terapii schorzeń skóry. Jakie ma zastosowanie?

Tretynoina wykorzystywana jest w terapii trądziku, redukcji zmarszczek i likwidowania przebarwień. Choć na pierwsze wyraźne efekty trzeba czekać co najmniej trzy miesiące, to są one spektakularne. Niestety stosowanie terytnoiny pociąga za sobą szereg efektów niepożądanych. Jakie właściwości ma tretynoina? Jakie znajduje zastosowanie w kosmetologii? Na co zwrócić uwagę w czasie pielęgnacji?

Czym jest tretynoina? 

Tretynoina jest metabolitem retinolu, czyli retinoidu monoaromatycznego naturalnego pierwszej generacji. W grupie tej znajdują się też trzy inne metabolity:  

• retinal,  
• izotretynoina, 
• alitretynoina.  

Nazwa retinol brzmi dość enigmatyczne, a jest to po prostu dobrze znana ci witamina A. Tretynoina to nazwa zwyczajowa. W istocie związek ten to kwas całkowicie trans, podczas gdy izotretynoina to kwas 9-cis, a alitretynoina to 13-cis retinowy. Związek został odkryty już w 1969 r. przez Alberta Kligmana i Jamesa Fultona. Początkowo wykorzystywany był wyłącznie w leczeniu trądziku. Szybko okazało się jednak, że tretynoina może zostać zastosowana w redukowaniu zmian skórnych spowodowanych promieniowaniem słonecznym.

Jakie są właściwości tretynoiny? 

Już w 1986 r. Albert Kligman udowodnił, że miejscowa aplikacja 0,05% tretynoiny przez okres od sześciu miesięcy do roku odwraca częściowo zmiany skórne spowodowane nadmierną ekspozycją ciała na działanie promieniowania słonecznego. To pozwoliło też sądzić, że związek jest zdolny odwrócić procesy fotostarzenia skóry. 

Tretynoina przyczynia się do wygładzenia zmarszczek. To efekt zmian wywołanych w warstwie brodawkowej, czyli wierzchniej warstwy skóry właściwej i tej, która jest najbliżej naskórka. Mowa tu o procesie angiogenezy, czyli tworzeniu nowych naczyń krwionośnych (włosowatych) oraz wytwarzaniu włókien retikulinowych zbudowanych z kolagenu, glikoprotein i proteoglikanów. 

Tretynoina pobudza syntezę kolagenu, która wraz z wiekiem ulega spowolnieniu, a także pobudza odnowę włókien elastynowych, aż wreszcie powstrzymuje aktywność enzymów, które przyczyniają się do niszczenia włókien kolagenowych i elastynowych.

Jakie jest zastosowanie tretynoiny? 

Za bezpieczną i jednocześnie najskuteczniejszą dawkę tretynoiny uznaje się stężenie 0,25-0,05 proc. Conocne aplikowanie kremu lub emolientu na skórę przynosi widoczną redukcję zmarszczek i poprawę jędrności skóry po trzech miesiącach terapii. Natomiast po roku wyraźna staje się przebudowa na poziomie tkankowym, kiedy to powstają nowe włókna kolagenowe oraz zredukowane zostaną nadmierna ilość melaniny i elastozy posłonecznej (nagromadzenie nieprawidłowych włókien po ekspozycji na działanie promieniowania UV). 

Tretinona wykazuje skuteczność przy wykorzystaniu w połączeniu z peelingami zawierającymi kwasy BHA. Do zahamowania procesu fotostarzenia i redukcji jego konsekwencji przyczynia się już jej stężenie 0,01-0,05 proc. Związek jest też wykorzystywany przed i po zabiegu z zastosowaniem peelingu chemicznego. Dzięki temu skóra szybciej się goi, a efekty tak wykonanej pielęgnacji dłużej się utrzymują. 

Co ciekawe miejscowe zastosowanie preparatów z tretynoiną jest skuteczniejsze niż aplikacja kosmetyków z substancjami antyoksydacyjnymi czy kwasami owocowymi o niskim stężeniu. Nie należy zapominać o przeciwtrądzikowym działaniu tretynoiny. Do łagodzenia zmian zapalnych wykorzystywane są żele, kremy i maści zawierające związek w stężeniu 0,001-0,4 proc.

Czy tretynoina może wywołać skutki niepożądane? 

Aby efekty stosowania tretynoiny były wyraźnie widoczne, konieczne jest nieprzerwane kontynuowanie pielęgnacji przez co najmniej trzy miesiące. To jednak nie czas terapii budzi najwięcej wątpliwości osób, które chcą zredukować zmarszczki i poprawić napięcie skóry bez ingerencji skalpela. Jak się okazuje, miejscowa aplikacja kosmetyków z tretynoiną wywołuje na skórze: 

• rumień, 
• podrażnienia, 
• kłucie, 
• łuszczenie, 
• suchość, 
• świąd i pieczenie, 
• nadwrażliwość. 

Ze względu na wszystkie te skutki uboczne stosowania preparatów z terynoina, pielęgnacja powinna zostać zaplanowana na okres zimy i jesieni, gdy skóra nie jest tak intensywnie eksponowana na działanie promieniowania słonecznego. Z tego samego względu najlepiej stosować tretynoinę nocą. Dzięki temu rano będziesz mogła zaaplikować krem intensywnie nawilżający, co ograniczy nieprzyjemne przesuszenie czy łuszczenie skóry. 

Bibliografia: 

1. Czarnota A., Retinoidy. Mechanizm działania, właściwości oraz zakres stosowania w dermatologii i kosmetologii, Kosmetologia Estetyczna 2018, vol.7, nr 4, s. 371-376. 
2. Glen-Ambroży M., Retinoidy w profilaktyce fotostarzenia, Aesthetic Cosmetology and Medicine, 2020, vol. 9, nr 6, nr 489-483. 
3. Kaźmierska A., Bolesławska I, Przysławski, Wpływ retinoidów na skórę i zapobieganie ich skutkom ubocznym, Hygeia Public Health 2019, 54(3), s. 165-172.