Zioła, po których nie powinno się wychodzić na słońce

Ekspozycja na słońce, poprzez syntezę witaminy D, wpływa pozytywnie na funkcjonowanie naszego organizmu, ale jednocześnie może powodować niekorzystne reakcje fotobiologiczne, które bywają skutkiem stosowania niektórych ziół. Które substancje roślinne mogą wywołać stan zapalny skóry pod wpływem promieniowania UV?

Zioła stosujemy w różnej postaci – np. herbatek, tabletek, roztworów w proszku. Mogą być jednym ze składników kompleksów witaminowych bądź suplementów diety. Często nie zdajemy sobie jednak sprawy, że stosowanie niektórych ziół może skutkować wystąpieniem fotodermatozy. Co to jest?

Fotodermatoza to grupa schorzeń skórnych, które pojawiają się pod wpływem ekspozycji na słońce i są skutkiem nadwrażliwości na promieniowanie UV. Fotodermatozy mogą być idiopatyczne, endogenne i egzogenne. Ich wspólną cechą jest fakt, że zmiany skórne pojawiają się zwykle na odsłoniętych częściach ciała takich jak twarz, ramiona, szyja, dekolt itp.

Do fotodermatoz egzogennych zalicza się reakcje fotoalergiczne oraz fototoksyczne. Pojawiają się one pod wpływem – prócz promieni słonecznych – czynnika zewnętrznego, którym może być lek, kosmetyk, sok roślinny. Czynnik ten uwrażliwia skórę na działanie słońca. Istnieje liczna grupa substancji roślinnych, które uwrażliwiają skórę na działanie promieni słonecznych.

Reakcje fotoalergiczne

Ich pojawianie się ma podłoże immunologiczne; mechanizm powstawania reakcji fotoalergicznych związany jest ze zmienioną reaktywnością układu odpornościowego w wyniku ekspozycji na antygen lub hapten (drobnocząsteczkowa substancja zdolna do wywołania uczulenia) i dotyczy niektórych osób z predyspozycją. Dzieje się tak pod wpływem działania promieni UV. Skutkiem tego jest stan zapalny skóry. Takie zmiany skórne określane są mianem fotoalergicznego wyprysku kontaktowego. Objawy (grudki z towarzyszącym im świądem) pojawiają się po upływie 24–48 godzin od ekspozycji na promienie słoneczne, głównie na odsłoniętych częściach ciała.

Rośliny i zioła wywołujące reakcje fotoalergiczne: dalia, chryzantema, arnika górska, nawłoć pospolita, słonecznik zwyczajny, rumianek pospolity, stokrotka pospolita, krwawnik pospolity, nagietek lekarski, wrotycz, bylica pospolita, cykoria, a także diallilodisiarczek w czosnku.

Reakcje fototoksyczne

Fototoksyczność jest powszechniejsza od fotoalergii – może wystąpić u wszystkich ludzi poddanym czynnikom fototoksycznym oraz promieniowaniu słonecznemu. Odczyny fototoksyczne powstają na skutek uwalniania wolnych rodników przez substancje chemiczne mające kontakt ze skórą. Dochodzi wtedy do uszkodzenia struktur komórkowych, które powodują ostrą reakcję zapalną. Wykwity, które przypominają poparzenie słoneczne, pojawiają się bezpośrednio albo w niedługim czasie po ekspozycji na promieniowanie słoneczne (do kilku godzin).

Rośliny i zioła wywołujące reakcje fototoksyczne: aminek większy, selery zwyczajne, dzięgiel litwor (arcydzięgiel), marchew zwyczajna, barszcz (różne gatunki, w tym barszcz Sosnowskiego), lubczyk (różne gatunki), pasternak zwyczajny, pietruszka zwyczajna, lima, pomarańcza bergamota, cytryna zwyczajna, dyptam jesionolistny, ruta zwyczajna, figa pospolita (wszystkie zawierają furanokumaryny), a także dziurawiec, dziegcie, olejki: bergamotowy, cedrowy, sandałowy, cytrusowy.

Reakcje fotoalergiczne oraz fototoksyczne mogą wywołać: ziele dziurawca, ziele bodziszka cuchnącego, liść ruty, korzeń arcydzięgla, kwiat nagietka, ziele nawłoci, korzeń lubczyka, koszyczek arniki, koszyczek rumianku, ziele krwawnika, owoc aminka większego, ziele skrzypu.

Jak się chronić?

Siła reakcji uczuleniowej jest cechą indywidualną i objawy u różnych osób mogą pojawić się z różnym nasileniem (albo nie wystąpią wcale). Aby nie doszło do reakcji fototoksycznej bądź fotoalergicznej, przed planowaną dłuższą ekspozycją na słońce (np. plażowaniem, spacerem) nie należy stosować ziół, które mogłyby wywołać uczulenie. Najlepszą ochroną jest jednak stosowanie wysokich filtrów słonecznych (SPF +50) oraz ograniczenie nadmiernej ekspozycji na słońce.

W przypadku wystąpienia objawów reakcji fotobiologicznych istotne jest zaprzestanie ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Leczenie objawowe obejmuje podawanie kortykosteroidów (miejscowo), a w nasilonych przypadkach również doustnie. Konieczne jest ponadto ograniczenie bądź wyeliminowanie czynnika uczulającego, czyli zioła, po którym doszło do niepożądanej reakcji skórnej.

Konsultacja:
dr n. med. Małgorzata Marcinkiewicz, dermatolog, lekarz medycyny estetycznej, Klinika Projekt Skóra

Bibliogrrafia

1. http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2017.3-3.pdf,
2. http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2017/207.pdf.