Kwas salicylowy – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

Kwas salicylowy to jeden z największych sprzymierzeńców osób borykających się z niedoskonałościami skóry i trądzikiem. Lista jego dobroczynnych właściwości jest naprawdę imponująca, a co równie ważne, może być z powodzeniem wykorzystywany nie tylko w profesjonalnych gabinetach kosmetycznych, ale także w domowej pielęgnacji. Jakie kosmetyki z kwasem salicylowym znajdziesz na rynku? Jak działają? Czy kwas salicylowy zawsze jest bezpieczny? 

Kwas salicylowy, czyli kwas 2-hydroksybenzenokarboksylowy o wzorze sumarycznym C7H6O3, to jeden z beta-hydroksykwasów, którego grupa hydroksylowa przyłączona jest do atomu węgla β. Występuje on w postaci białego, krystalicznego proszku albo białych lub bezbarwnych, igiełkowatych kryształków. Charakteryzuje się przy tym słabą rozpuszczalnością w wodzie, ale wysoką w etanolu. 

Kwas salicylowy po raz pierwszy został otrzymany z kory wierzby na początku XIX wieku. Co ciekawe, wierzba jest jednym z naturalnych źródeł jego pozyskiwania do dzisiejszego dnia. Dodatkowo są nimi także liście brzozy, kora topoli, liście senesu oraz kwiaty rumianku. Syntetycznym źródłem kwasu salicylowego jest natomiast fenol. 

Właściwości kwasu salicylowego 

O właściwościach soku z kory wierzby, który jak obecnie wiemy, zawiera w sobie kwas salicylowy, pisał już Hipokrates. Co dziś wiemy o jego działaniu? Ceniony jest on przede wszystkim za właściwości:  

• antybakteryjne, 
• znieczulające, 
• bakteriostatyczne,
• przeciwgrzybicze,
• przeciwzapalne, 
• seboregulujące, 
• fotoprotekcyjne, 
• komedolityczne. 

Warto zaznaczyć, że działanie kwasu salicylowego zmienia się nieco w zależności od jego stężenia. Kosmetyki z kwasem salicylowym o stężeniu do 10 proc. wykazują właściwości keratoplastyczne. Oznacza to, że normalizują one procesy namnażania i rogowacenia komórek naskórka. W stężeniu poniżej 10 proc. kwas salicylowy działa natomiast keratolicznie, czyli rozpuszcza zrogowaciały naskórek. 

Zastosowanie kwasu salicylowego  

Ze względu na swoje właściwości kwas salicylowy znalazł zastosowanie głównie w pielęgnacji skóry trądzikowej i problematycznej. Wskazań do stosowania kwasu salicylowego jest jednak znacznie więcej. Kiedy jeszcze warto po niego sięgać? Jeśli borykasz się z łojotokowym zapaleniem skóry, rogowaceniem mieszkowym, tzw. rybią łuską, rogowaceniem skóry, a nawet czerwonymi rozstępami warto rozważyć zastosowanie profesjonalnych zabiegów z kwasem salicylowym.  

Jakich? Przede wszystkim są to tzw. peelingi chemiczne, których zadaniem jest kontrolowane niszczenie części lub całego naskórka bądź skóry właściwej poprzez złuszczenie i usuwanie powierzchownych uszkodzeń. Warto zaznaczyć, że kwas salicylowy wykorzystywany jest zarówno w terapiach skojarzonych z innymi związkami, jak i jako samodzielny kwas do peelingów w stężeniu nawet 20 lub 30 proc.  

Jak stosować kwas salicylowy w domu? 

Na szczęście z dobrodziejstw kwasu salicylowego możesz korzystać nie tylko w profesjonalnych gabinetach kosmetycznych, ale i w domu. Zwróć jednak uwagę na stężenie kwasu w wybranym kosmetyku. Warto pamiętać, że produkty do samodzielnego stosowania powinny zawierać kwas salicylowy w stężeniu nie wyższym niż 2 proc. Dzięki temu działanie kwasu będzie delikatne, a wybrany kosmetyk nie wysuszy i nie podrażni skóry oraz nie będzie powodował jej znacznego zaczerwienia.  

Jakie kosmetyki z kwasem salicylowym do codziennej pielęgnacji dostępne są na rynku? Poza doskonale znaną pastą z cynkową z kwasem salicylowym do miejscowego stosowania w drogeriach i aptekach znajdziesz przede wszystkim kremy z kwasem salicylowym, maści oraz żele do mycia twarzy. Warto sięgnąć również po serum z kwasem salicylowym, ale i delikatniejsze w działaniu toniki. Kwas salicylowy pomoże zadbać ci też o skórę głowy, zwłaszcza wtedy, gdy borykasz się z łupieżem. Szampony i maski z kwasem salicylowym dokładnie oczyszczą ją bowiem z jego łusek. Maści i kremy z kwasem salicylowym doskonale nadają się również do pielęgnacji stóp i rogowaciejących pięt. Dużą popularnością cieszą się także plastry na odciski z kwasem salicylowym, które zniwelują nawet nieestetyczne modzele. 

Efekty kwasu salicylowego i przeciwwskazania do jego stosowania 

Pierwsze efekty stosowania kwasu salicylowego widoczne są już po mniej więcej dwóch tygodniach. Twoja skóra stanie się wyraźnie wygładzona i rozjaśniona, a po kolejnych dwóch miesiącach zauważysz mniejszą ilość zaskórników i ewentualnych grudek. Efekty peelingów chemicznych z kwasem salicylowym zależą zaś od tego, w jakiej kondycji jest twoja skóra oraz od tego, jaką terapię przeciwtrądzikową stosujesz.  

Mimo że kwas salicylowy jest bezpieczny i łagodny musisz pamiętać, że podczas jego stosowania twoja skóra będzie wykazywała większą wrażliwość na promienie UV. Dlatego pamiętaj o regularnym stosowaniu filtrów, a produkty z kwasem nakładaj najlepiej na noc. Kwasu salicylowego nie powinnaś ponadto łączyć z innymi kwasami złuszczającymi ani z retinolem. Nie możesz także stosować kwasu salicylowego w ciąży, podczas karmienia piersią, a także na wrażliwą skórę niemowląt i dzieci. 

Bibliografia: 

1. Kapuścińska A., Nowak I., Zastosowanie kwasów organicznych w terapii trądziku i przebarwień skóry, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2015,69.
2. Moczulewska N., Mańkowska A., Zastosowanie kwasu salicylowego w terapii skóry trądzikowej, Innowacyjność i tradycja w kosmetologii, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii im. prof. Kazimiery Milanowskiej 2019. 
3. Stanisz B. J., Reaktywność grup funkcyjnych w surowcach farmaceutycznych i preparatach gotowych – ocena metodami klasycznymi, na podstawie podręcznika dla studentów farmacji Oceny jakości substancji i produktów leczniczych 2010. 
4. Stasiorowska S., Rodak I., Chemoeksfoliacja w gabinecie kosmetologicznym, Kosmetologia Estetyczna 2020, 2, vol. 9.