Łysienie plackowate może być objawem poważnych schorzeń. Jakich?

Łysienie plackowate to choroba, w której dochodzi do uszkodzenia mieszków włosowych, w wyniku czego wypadają włosy. Charakterystycznym objawem choroby są ogniska na głowie całkowicie pozbawione włosów. Czym jest łysienie plackowate? Jakie badania wykonuje się przy leczeniu plackowatym? Jak leczy się łysienie plackowate? Czy przy łysieniu plackowatym włosy odrosną?  

Co to jest łysienie plackowate? 

Łysienie plackowate (łac. alopecia areata) oznaczane w międzynarodowej klasyfikacji chorób jako ICD-10, to przewlekła, zapalna i autoimmunologiczna choroba skóry. W jej przebiegu komórki zapalne atakują mieszki włosowe, co z kolei powoduje wypadanie włosów. Wypadające włosy tworzą łyse ogniska o różnej wielkości i kształcie. 

Łysienie głowy to najczęstszy objaw łysienia plackowatego. Choroba może jednak też obejmować łysienie brwi, rzęs, włosów łonowych czy całego ciała (łysienie uogólnione). 

Łysienie plackowate jest niebliznowaciejącą postacią łysienia. W bliznowaciejącym łysieniu po wypadnięciu włosa mieszek włosowy zarasta, tworząc bliznę, a włos nigdy nie odrośnie. W łysieniu plackowatym włosy odrastają – cebulka włosa zachowuje zdolność wzrostu, a mieszki włosowe nie zarastają. Niestety, w długotrwałym przebiegu choroby włosów wypada coraz więcej i stopniowo tracą zdolność odrastania. 

Kogo najczęściej dotyka łysienie plackowate? 

Łysienie plackowate uznaje się za jedną z częstszych przyczyn utraty włosów – według różnych źródeł choroba dotyka od 1 do 1,7 proc. populacji. Łysienie plackowate obejmuje zarówno mężczyzn, kobiety i dzieci (choć według niektórych źródeł u mężczyzn występuje nieco rzadziej), niezależnie od rasy. Łysienie plackowate u dzieci bywa mylone z nużycą – łysieniem wywołanym przez pasożyty (nużeńce). 

Łysienie plackowate u dzieci i kobiet często skutkuje problemami ze zdrowiem psychicznym – osoby dotknięte chorobą doznają cierpienia związanego z nieakceptowanym przez nich wyglądem. 

Łysienie plackowate częściej pojawia się u osób młodych, jeszcze przed trzydziestym rokiem życia. 

Łysienie plackowate przyczyny  

Przyczyny występowania łysienia plackowatego wciąż nie są do końca jasne. Wskazuje się następujące źródła choroby: 

• autoimmunologiczne; 
• genetyczne; 
• psychosomatyczne. 

Aktualne badania nad łysieniem plackowatym dowodzą, że podstawową rolę dla powstania choroby odgrywają czynniki autoimmunologiczne. W dużym skrócie podłoże autoimmunologiczne łysienia plackowatego oznacza, że układ odpornościowy pacjenta traktuje jego mieszki włosowe jako „obce” i dlatego niszczy je przez wywołanie stanu zapalnego. 

Dlaczego u niektórych osób układ immunologiczny reaguje w taki właśnie sposób? Za istotny uznaje się czynnik genetyczny. 10-25% pacjentów z łysieniem plackowatym miało w swojej rodzinie przynajmniej jedną osobę z tym schorzeniem.  Za reakcję układu immunologicznego, która prowadzi do łysienia plackowatego, odpowiedzialne są też poszczególne geny. 

Pośrednią przyczyną schorzenia może być też zdrowie psychiczne. Pacjenci z łysieniem plackowatym cierpią często na zaburzenia psychiczne, głównie zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju, zaburzenia osobowości. Istnieją naukowe doniesienia, że łysienie plackowate może być psychosomatyczną reakcją organizmu na silny stres lub nieprzepracowaną traumę.  

Objawy łysienia plackowatego 

Początek łysienia plackowatego ma miejsce we wczesnych latach życia – u młodych dorosłych lub nawet dzieci. Pierwsze objawy choroby to nieliczne ogniska łysienia na głowie, rzadziej łysienie plackowate pojawia się na brodzie czy brwiach. Skóra pozbawiona włosów jest zdrowa, nie tworzą się na niej blizny i prawie nigdy nie występuje zaczerwienienie. 

Postęp choroby jest bardzo indywidualny – u niektórych pacjentów występują jedynie pojedyncze ogniska łysienia, u innych tworzy się ich więcej. Ogniska mogą być niewielkie (ok. 5 cm średnicy) do pokaźnych, nawet o średnicy 10 centymetrów. 

U ok. 10 procent pacjentów łysieniu plackowatemu towarzyszą objawy na paznokciach takie jak podłużne bruzdy na płytce paznokciowej, drobne wgłębienia, pęknięcia płytek paznokciowych. 

Mimo że w łysieniu plackowatym włosy samoistnie odrastają, z czasem w przebiegu choroby może dojść do całkowitego wyłysienia. 

Jakie badania wykonać przy łysieniu plackowatym? 

Aby zdiagnozować łysienie plackowate i odróżnić je od innych przyczyn wypadania włosów, potrzebny jest dokładny wywiad z pacjentem, badanie przedmiotowe włosów i skóry oraz specjalistyczne badania.  

Podczas wywiadu lekarskiego najważniejszą informacją dla lekarza jest ta, czy w rodzinie pacjenta występowały przypadki łysienia plackowatego, a także innych chorób autoimmunologicznych. Choroby te (m.in. atopowe zapalenie skóry, choroba Hashimoto, toczeń rumieniowaty) występują często wraz z łysieniem plackowatym.  

Do badań wykonywanych przy podejrzeniu łysienia plackowatego należą: 

• dermoskopia; 
• biopsja; 
• testy laboratoryjne na przeciwciała w toczniu rumieniowatym i przeciwciała przeciwtarczycowe. 

Leczenie łysienia plackowatego 

Do leczenia łysienia plackowatego stosuje się głównie glikortykosteroidy, leki immunosupresyjne (obniżające odpowiedź układu odpornościowego) oraz fototerapię. 

Leki na łysienie plackowate podawane są przede wszystkim miejscowo w postaci maści, płynów do stosowania na skórę i zastrzyków. Substancje stosowane w leczeniu łysienia plackowatego to: minoksydyl, antralina, retinoidy, kapsaicyna, analogi prostaglandyn i sterydy. Te ostatnie podawane są doustnie w ciężkiej postaci choroby, w III rzucie leczenia. 

Najnowocześniejszymi lekami w leczeniu łysienia plackowatego są inhibitory kinaz tranzytowych JAK. Leki te hamują działanie układu immunologicznego. Choć pierwsze badania wskazują na ich dużą skuteczność, długotrwałość efektów i skala działań niepożądanych przy ich stosowaniu nie jest w pełni znana. Inhibitory na leczenie łysienia plackowatego stosowane są jedynie w lecznictwie zamkniętym. 

Leczenie łysienia plackowatego można wspomóc domowymi sposobami przez stosowanie szamponów na wypadanie włosów i wcierek. Szampon stosowany przy łysieniu plackowatym powinien mieć w swoim składzie takie składniki jak minoksydyl, wyciąg z kapsaicyny, wyciąg z pokrzywy czy skrzypu polnego.  

Czy łysienie plackowate da się całkowicie wyleczyć? 

Obecnie łysienie plackowate nie jest wyleczalne. Leczenie pozwala jedynie zahamować postęp choroby i stymulować włosy do odrastania. Ponadto przy leczeniu łysienia plackowatego poprawa zdrowia następuje jedynie podczas przyjmowania leków, a po ich odstawieniu włosy znów wypadają. 

Bibliografia: 

1. Brzezińska-Wcisło L., Bergler-Chop B., Wcisło-Dziadecka D., Lis Swięty A., New Aspects of the treatment of alopecia areata,  Postępy Dermatol Alergol.2014 Aug 31(4): 262-265. 
2. Lundin MC i wsp., Gender diffrences in alopecia areata., J Drugs Dermatol. 2014 Apr; 13(4): 409-13. 
3. Wojtyna, E., & Dosiak, M.,  Łysienie plackowate jako przejaw nieuświadomionej traumy: opis przypadku, Postępy Psychiatrii i Neurologii. 2007, suppl. 1, s. 57-60.