Triclosan – działanie, bezpieczeństwo, kosmetyki

Triclosan jest związkiem chemicznym wykorzystywanym w kosmetyce i wielu innych gałęziach przemysłu. Charakteryzuje się działaniem przeciwdrobnoustrojowym, dlatego stosuje się go często jako konserwant. W jakich kosmetykach znajdziemy triclosan? Czy wybieranie produktów z dodatkiem tej substancji jest bezpieczne dla naszego zdrowia?

Co to jest triclosan?

Triclosan (triklosan) jest syntetyczną substancją wykorzystywaną jako środek przeciwdrobnoustrojowy i konserwujący w kosmetykach, środkach chemii gospodarczej oraz w innych gałęziach przemysłu, m.in. meblarstwie, przemyśle tekstylnym i papierniczym.

Pod kątem chemicznym triclosan zaliczany jest do grupy fenoli. Ma postać białego proszku o niezbyt wyraźnym zapachu. Wykazuje słabą rozpuszczalność w wodzie, dobrze rozpuszcza się natomiast w etanolu, eterze dietylowym oraz silnych roztworach zasad. Do produktów kosmetycznych dodaje się go w stężeniu do 0,2-0,3 proc. objętości.

Stosowanie triclosanu jest obecnie dozwolone w różnych gałęziach przemysłu (w tym przemyśle kosmetycznym) na terenie krajów Unii Europejskiej. Nie dotyczy to przemysłu spożywczego, w którym obowiązuje zakaz wykorzystania tej substancji. Ilości triclosanu, jakie mogą zostać dodane do poszczególnych typów kosmetyków są regulowane prawnie.

W jakich produktach jest triclosan?

Triclosan może znajdować się w składzie produktów kosmetycznych, takich jak:

• dezodoranty (w postaci innej niż aerozol),
• pasty do zębów,
• płyny do płukania jamy ustnej,
• mydła do rąk,
• pudry do twarzy,
• korektory,
• produkty do czyszczenia wykorzystywane przed zastosowaniem sztucznych paznokci.

Oprócz tego trisclosan jest stosowany przy wytwarzaniu artykułów innych niż kosmetyki, włączając w to:

• odzież,
• ręczniki,
• podłogi i dywany,
• materace,
• zabawki,
• gąbki do mycia naczyń,
• deski do krojenia.

Wykorzystanie triclosanu w produktach biobójczych do higieny skóry (np. żeli dezynfekcyjnych do rąk) jest obecnie zabronione na terenie Unii Europejskiej.

Jak działa triclosan?

Działanie triclosanu opiera się na jego zdolności do hamowania rozwoju drobnoustrojów oraz (w wyższych stężeniach) do ich niszczenia. Substancja ma właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze, przeciwgrzybicze, a także przeciwwirusowe.

Triclosan w kosmetykach pełni funkcje:

• konserwujące – chroniące produkt przez szybkim zepsuciem,
• związane z zapobieganiem powstawania lub niwelowaniem nieprzyjemnego zapachu,
• dezynfekcyjne – wynikające z usuwania drobnoustrojów z powierzchni skóry.

Dodatkowo wykazano, że triclosan zawarty w pastach do zębów jest efektywnym środkiem zapobiegającym zapaleniu dziąseł.

Bezpieczeństwo stosowania triclosanu

Wykorzystywanie triclosanu w kosmetyce oraz wielu innych gałęziach przemysłu rodzi obawy związane z bezpieczeństwem dla ludzi oraz wpływem na środowisko naturalne.

Kontrowersje dotyczą głównie:

• zaburzeń regulacji gospodarki hormonalnej, które miałby powodować triclosan (związanych m.in. z poziomem estrogenów oraz z funkcjonowaniem tarczycy),
• potencjalnego działania rakotwórczego,
• przyczyniania się do powstawania drobnoustrojów opornych na antybiotyki.

Doniesienia o niekorzystnych efektach stosowania triclosanu w kontekście gospodarki hormonalnej i działania rakotwórczego oparte są na badaniach przeprowadzonych na zwierzętach, przy zastosowaniu dawek i drogi podaży (doustnej), które nie mają przełożenia na efekty obserwowane u ludzi. Nie ma również obecnie dowodów na to, że triclosan w sposób szczególny przyczynia się do powstawania oporności drobnoustrojów na antybiotyki (ryzyko tworzenia się szczepów opornych zwiększa stosowanie jakichkolwiek środków o działaniu biobójczym).

Obecnie obowiązujące w Polsce regulacje prawne dotyczące stosowania triclosanu w kosmetykach oparte są na szeroko zakrojonych badaniach przeanalizowanych przez instytucje unijne zajmujące się bezpieczeństwem konsumentów. Dostępne dane naukowe świadczą o tym, że poziom ekspozycji na triclosan u osób stosujących kosmetyki zawierające dozwolone jego ilości nie wiąże się z zagrożeniem dla zdrowia.

Triclosan nie jest jednak niezbędnym składnikiem kosmetyków. Przeprowadzone badania wykazały m.in., że zwykłe mydło charakteryzuje się podobną skutecznością w usuwaniu drobnoustrojów jak preparaty z dodatkiem tej substancji. Jeśli nadal mamy obawy co do bezpieczeństwa triclosanu, czytajmy etykiety i wybierajmy kosmetyki bez jego dodatku.

Bibliografia:

1. European Chemicals Agency (2021) Substance Infocard.
2. Food and Drug Administration (2019) 5 Things to Know About Triclosan.
3. Cosmetic Ingredient Review (2010) Final Report. Triclosan.
4. European Union: Public Health (2010) What are the main uses of triclosan?.