Glikol polietylenowy – właściwości, zastosowanie, bezpieczeństwo

Glikol polietylenowy, PEG, PEO lub POE – te obcobrzmiące nazwy napotkasz, analizując skład niemal każdego kosmetyku. Ta grupa polimerów, należąca do organicznych związków chemicznych, swoje powszechne zastosowanie znalazła także w przemyśle farmaceutycznym, ale nie tylko. Jakie są właściwości glikolu polietylenowego? W jakich kosmetykach go znajdziesz i jakie funkcje w nich pełnią?

Co to jest glikol polietylenowy? 

Glikol polietylenowy (z ang. polyethylene glycol) to grupa polimerów tlenku etylenu o ogólnym wzorze sumarycznym HO(CH2CH2O)nH. Długość łańcucha polimerowego może być zróżnicowana, stąd „n” może wynosić od 4 do 120. Różnice te, podobnie jak wielkość cząsteczek glikolu polietylenowego, wywierają ogromny wpływ na właściwości, a co za tym idzie także i na wykorzystanie związku. 

Glikol polietylenowy na produktach, w których się znajduje, oznaczany jest najczęściej skrótem „PEG”. Może jednak wystąpić także jako „PEO” tj. polyethylene oxide lub „POE” tj. polyoxyethylene.  

Właściwości glikolu polietylenowego 

Glikol polietylenowy najczęściej jest bezbarwny, a jego pozostałe właściwości zależą od ilości tzw. merów w łańcuchu i wielkości cząsteczek. Glikole o krótszym łańcuchu, czyli małocząsteczkowe polimery, charakteryzują się stanem ciekłym. Im dłuższy łańcuch zaś, tym większa lepkość i stan stały. Glikole polietylenowe cechuje ponadto dobra rozpuszczalność w wodzie, alkoholu, glicerynie i acetonie.  

Wskazując na pozostałe właściwości glikoli polietylenowych, warto usystematyzować je, analizując poszczególne rodzaje glikoli. W zależności od długości łańcucha wyróżnić można bowiem m.in.: 

• PEG-4 – o właściwościach nawilżających, odpowiedzialnych za nawilżenie skóry; 
• PEG-10 Cocoate – o właściwościach myjących i emulgujących; 
• PEG-20 Oleate – umożliwiający powstanie emulsji; 
• PEG-60 Almond – działający jako emulgator, ale także jako środek myjący o właściwościach pianotwórczych; 
• PEG-8 – wykazujący właściwości zapobiegające wysychaniu masy kosmetycznej np. przy ujściu z tuby lub butelki. 

Zastosowanie glikolu polietylenowego w kosmetykach 

Ze względu na zdolność łączenia dwóch niemieszających się faz – wodnej i tłuszczowej – czyli powstawanie emulsji, działanie emulgujące, myjące, pianotwórcze czy zapobiegające krystalizacji glikole polietylenowe znalazły powszechne zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Znajdziesz je zarówno w produktach do pielęgnacji jak i mycia twarzy, ciała, włosów, a także w kosmetykach do makijażu. PEGi to nieodłączny składnik: 

• kremów, 
• balsamów do ciała, 
• maseczek np. nawilżających, 
• fluidów, 
• produktów do demakijażu, 
• szamponów,  
• żelów pod prysznic, 
• płynów do kąpieli, 
• past do zębów. 

Warto zwrócić uwagę na fakt, że w jednym kosmetyku może wystąpić nawet więcej niż jeden glikol polietylenowy. 

Zastosowanie glikolu polietylenowego w przemyśle farmaceutycznym 

Glikole polietylenowe znalazły swoje zastosowanie także w przemyśle farmaceutycznym. Wykorzystywane są one ze względu na niemal te same właściwości, jak przypadku przemysłu kosmetycznego. Stanowią zatem emulgatory, stabilizatory wilgoci, nośniki związków lub leku. Glikol polietylenowy także powszechnie stosowany jako środek przeczyszczający – stosuje się go zarówno jako remedium w pierwszym etapie leczenia, jak i w leczeniu podtrzymującym. Warto zauważyć, że zalecany jest on nawet w leczeniu tzw. zaparć czynnościowych u dzieci. Powszechnie wykorzystuje się go także w ramach przygotowania pacjenta do zabiegu kolonoskopii.  

Składnikiem, jakich środków farmaceutycznych jest zatem glikol polietylenowy? Odpowiedź brzmi – niemal wszystkich. Znajdziesz go bowiem w tabletkach, kapsułkach, maściach, żelach, zawiesinach do picia, syropach, czopkach, ale też w opatrunkach np. hydrożelowych. 

Inne zastosowanie glikolu polietylenowego 

Glikol polietylenowy wykorzystywany jest również w branżach innych niż kosmetyczna i farmaceutyczna. Niezwykle popularny jest m.in. w przemyśle spożywczym. Jako tzw. plastyfikator zaliczany jest do substancji dodatkowych, czyli substancji niespożywanych bezpośrednio, ale wykorzystywanych do ochrony przed zmianami jakościowymi, zabezpieczania przed drobnoustrojami, przedłużania okresu trwałości lub nadania atrakcyjności produktom.  

PEGi powszechnie stosowane są ponadto w przemyśle budowlanym. Stosowane są jako środki termoprzewodzące, a także w smarach, klejach, farbach, olejach.  

Czy glikol polietylenowy jest bezpieczny? 

Bardzo wiele kontrowersji – m.in. ze względu na wszechstronność wykorzystania – budzi bezpieczeństwo glikoli polietylenowych. Czy jest zatem się czego obawiać? Zgodnie z opinią Cosmetics Review (CIR) Panel Expert, czyli niezależnego organu naukowego analizującego składniki kosmetyków używanych w Stanach Zjednoczonych, związki te nie są toksyczne, rakotwórcze, czy genotoksyczne. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) uznała zaś, że większość PEGów może być stosowana jako bezpieczny składnik produktów spożywczych. 

Należy zatem podkreślić, że zgodnie z międzynarodowymi opiniami, glikole polietylenowe są bezpieczne i nie musisz obawiać się ich obecności w kosmetykach. Warto ponadto dodać, że uważane są one za nieuczulające i niedrażniące skóry. Z drugiej jednak strony, należy wskazać, że mogą one wywoływać skutki uboczne w postaci wysypki, świądu, a także kichania lub nudności. W przypadku doustnego zażycia produktu z glikolem polietylenowym w skrajnych przypadkach obserwowano nawet wstrząs anafilaktyczny. Stąd, mimo że reakcje alergiczne występują stosunkowo rzadko, to jednak jak podkreślają eksperci, powinno się stosować ujednolicone i właściwe oznakowanie związków PEG w produktach.  

Źródła: 

1. A. Horvath, H. Szajewska, Glikol polietylenowy (PEG) w leczeniu zaparcia czynnościowego, Terapia 2020. 
2. kosmopedia.org. [dostęp: 30.03.2023 r.]
   
3. G. Schroeder, Kosmetyki dla ciała,  Cursiva 2011. 
4. K. Wylon, S. Dolle, M. Worm, Glikol polietylenowy jako przyczyna anafilaksji, Alergia, Astma Immunologia 2016.