Skład kosmetyków – lista, która naprawdę ma wielkie znaczenie

Świadomość konsumentów rośnie z dnia na dzień. Z coraz większym zrozumieniem wybieramy żywność, coraz rozważniej kupujemy odzież, nie inaczej jest z kosmetykami. Czytanie składów kremów, balsamów, mydeł, masek, szamponów, czy nawet past do zębów nie dziwi już nikogo, a długie analizowanie etykiety produktu w drogerii nie jest już źródłem podejrzliwych spojrzeń sprzedawców. Jak czytać składy kosmetyków? Na jakie składniki szczególnie zwrócić uwagę?

Czym są kosmetyki? 

Zastanawiałaś się kiedyś, czy pojęcie kosmetyków zostało oficjalnie zdefiniowane? Skoro istnieją międzynarodowe normy dotyczące bezpieczeństwa ich składników, organizacje, zajmujące się analizą ich skuteczności, komisje, dopuszczające je do obrotu, to wprowadzenie legalnej definicji produktu kosmetycznego było konieczne. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku produkt kosmetyczny jest to zatem każda substancja lub mieszanina przeznaczona do kontaktu z zewnętrznymi częściami ciała ludzkiego, zębami oraz błonami śluzowymi jamy ustnej, której wyłącznym lub głównym celem jest utrzymanie ich w czystości, perfumowanie, zmiana wyglądu, ochrona, utrzymanie w dobrej kondycji lub korygowanie zapachu.  

Brzmi dość skomplikowanie. W praktyce chodzi o wszelkie kremy, emulsje, płyny, żele, oliwki, maseczki, podkłady, pudry, mydła, wody toaletowe i perfumy, środki do kąpieli i pod prysznic, dezodoranty czy produkty do mycia i układania włosów, do mycia zębów, do higieny intymnej, czy do golenia. Słowem – jest ich całe mnóstwo, a wszystkie z nich swoje działanie zawdzięczają składnikom, które połączone w odpowiedni sposób pozwalają cieszyć się określonym rezultatem.  

Rodzaje składników w produktach kosmetycznych

W zależności od tego, jaką rolę pełnią w produkcie, składniki kosmetyków podzielić można na: 

• składniki bazowe,  
• składniki czynne, nazywane też aktywnymi, 
• składniki dodatkowe, inaczej pomocnicze. 

Składniki bazowe to wszystko to, co niezbędne jest do stworzenia kosmetyku. To one wpływają na formę danego produktu i stanowią jego bazę. Mogą one także wykazywać dodatkowe właściwości. Składnikiem bazowym jest prawie zawsze woda, alkohol np. etanol lub izopropanol oraz surowiec tłuszczowy.  

Za określone działanie kosmetyku odpowiadają składniki czynne. Są to zatem substancje promieniochronne, a także przeciwbakteryjne, nawilżające, złuszczające, przeciwzapalne. Mogą być one substancjami pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, ale też syntetycznego. To właśnie składniki aktywne działają na powierzchni skóry lub włosa, a niektóre wnikają w ich głąb.  

Składnikami pomocniczymi są zaś emulgatory, zagęstniki, substancje zapachowe i konserwanty. Ich zadaniem jest zatem łączenie fazy wodnej i tłuszczowej oraz nadanie produktowi odpowiedniej konsystencji lub zapachu. To właśnie składniki dodatkowe w postaci konserwantów hamują rozwój grzybów czy bakterii. 

Jak czytać składy kosmetyków? 

O tym, że składy kosmetyków należy czytać, nie trzeba chyba żadnej z nas przekonywać. Wybierając nowy krem czy maseczkę, nie powinnyśmy przecież kierować się wyglądem opakowania, wyłącznie opinią koleżanki, czy ceną. Warto przede wszystkim sprawdzić, co kryje się w środku kosmetyku. Jak to zrobić? Z pomocą przychodzi system INCI, czyli International Nomenclature of Cosmetics Ingredients. Jest to ujednolicone międzynarodowe nazewnictwo składników kosmetycznych, które obowiązuje na terenie państw Unii Europejskiej. Dzięki zastosowaniu angielskich i łacińskich nazw łatwo zweryfikujesz jakie składniki aktywne, bazowe i pomocnicze znajdują się w produkcie.  

INCI pozwala nie tylko określić „co”, ale i „ile” danego składnika znajduje się w kosmetyku. Ułożone są one bowiem w kolejności – od największej, do najmniejszej ilości. Wyjątkiem są jedynie te składniki, które występują w produkcie w stężeniu poniżej 1 proc. – nie muszą być one wskazywane w jego składzie.  

Skład kosmetyków – tego szukaj w produkcie 

Jakich składników warto szukać w składach kosmetyków? Wiele zależy od tego, jakie jest jego przeznaczenie oraz czego potrzebuje twoja skóra lub włosy. Do grupy składników, które powinny cię zachęcić do produktu, zaliczyć jednak można: 

1. Ekstrakty z roślin 

Rośliny od tysięcy lat były cennym surowcem kosmetycznym. Dzięki swoim właściwościom chętnie wykorzystywane są także we współczesnym przemyśle kosmetycznym. Ekstrakty roślinne pozyskiwane są z różnych roślin metodą ekstrakcji i mogą przyjmować postać płynną lub proszkową. Są niezwykle cennym i – co ważne – naturalnymi składnikami, będącymi źródłem witamin, flawonoidów, czy polifenoli. 

2. Witaminy 

Witaminy nie tylko biorą udział we wszystkich procesach życiowych organizmu, ale też wywierają ogromny wpływ na wygląd i kondycję naszej skóry. To składnik, którego nie może zabraknąć w twoich kosmetykach. Szukaj zatem witaminy A, czyli retinolu lub retinalu, która odżywi i zregeneruje twoją skórę. Witamina E, czyli tocopherol, to tzw. witamina młodości, która działa antyoksydacyjnie, hamując procesy starzenia się skóry. Ascorbic Acid, czyli kwas askorbinowy tj. witamina C jest nie tylko silnym antyoksydantem, ale też działa rozjaśniająco i ochronnie przed promieniowaniem słonecznym. Warto zwrócić także uwagę na dobroczynne działanie witamin z grupy B, które mogą występować jako witamina B1 tj. tiamina, witamina B2 tj. ryboflawina, witamina B5 tj. kwas pantotenowy, czy witamina B6 tj. pirodyksyna.  

3. Kwas hialuronowy  

Kwas hialuronowy, czyli zgodnie z INCI hyaluronic acid, to silnie nawilżający składnik aktywny kosmetyków. Dodatkowo zmiękcza, ujędrnia, napina i wygładza naskórek. Działa także łagodząco i jest absolutnym must have kosmetyków do skóry suchej i odwodnionej. 

Warto zwrócić także uwagę na inne substancje nawilżające tj. glicerynę (glyceryna), alantoinę (allantoin) i mocznik (urea). 

4. Substancje natłuszczające 

Masła np. masło shea (wg. INCI shea butter, butyrospermum parkii), oleje roślinne (posiadające w nazwie słowo oil) i woski to składniki kosmetyczne, które mają dobroczynny wpływ na stan bariery naskórkowej, tworząc na jej powierzchni półprzepuszczalną warstwę okluzyjną. Chronią ją nie tylko przed nadmierną utratą wody, ale także przed negatywnym działaniem czynników zewnętrznych. Oleje roślinne to ponadto bogactwo wielu cennych witamin i składników mineralnych. Dzięki naturalnemu pochodzeniu – wiele z nich to rodzime rośliny oleiste i woski, a coraz więcej to oleje i masła egzotyczne – są ponadto w pełni bezpieczne. 

5. Peptydy i ceramidy 

Ceramidy, nazywane też cementem międzykomórkowym, tworzą na skórze warstwę ochronną, chronią skórę przed utratą wody, wspierają odbudowę osłabionego naskórka. W kosmetykach warto szukać przede wszystkim trzech ceramidów, które są identyczne jak te, występujące w ludzkiej skórze tj. EOP, NP i AP. 

Ceramidy najlepiej łączyć w kremach, serach i maseczkach z peptydami, czyli organicznymi związkami odpowiedzialnymi za utrzymanie właściwego poziomu kolagenu w skórze.  

Na jakie składniki kosmetyków powinnaś szczególnie uważać? 

Analiza składów kosmetyków nie jest łatwa – obcobrzmiące, często nic niemówiące nam nazwy w niewielki sposób pomagają dokonać wyboru. Na szczęście z pomocą przychodzą nowoczesne technologie. W Internecie znajdziesz wiele stron, które dostępne są często także w formie aplikacji mobilnych, ułatwiających analizę składników produktów kosmetycznych. Poza szybkimi wyszukiwarkami oferują one także porównania, zestawienia, a nawet listy składników, których powinnaś unikać. Na co zwrócić zatem szczególną uwagę? 

1. Silikony 

Silikony, czyli związki, które na liście składników kosmetyku występują pod nazwami zakończonymi na „xane” i „thicone”. Znajdziesz je w produktach do pielęgnacji twarzy – zarówno kremach, żelach, mleczkach do demakijażu czy kosmetykach do makijażu – jak i tych dedykowanych ciału i włosom. Wprawdzie Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów uznał je za całkowicie bezpieczne, jednak w kwestii ich skuteczności istnieje wiele niejasności. Podnosi się bowiem, że silikony przez tworzenie na skórze lub włosach powłoki utrudniają wniknięcie w ich głąb aktywnych składników kosmetyku. 

2. Parabeny 

Parabeny, które w składzie znajdziesz wśród nazw zakończonych na „paraben” to substancje będące konserwantami. Zabezpieczają zatem kosmetyki przed rozwojem drobnoustrojów i innych mikroorganizmów. Według opinii międzynarodowych komisji są one w pełni bezpieczne, można jednak znaleźć publikacje wskazujące, że nie zostały one jednak w pełni przebadane. Co potwierdzono, potrafią one podrażniać wrażliwą skórę. 

3. SLS i SLES 

SLS, czyli laurylosiarczan sodu i SLES, czyli sól sodowa siarczanu oksyetylenowego alkoholu laurylowego to składniki, których warto unikać. Mimo że bezpieczne, wykazują wiele niepożądanych efektów. Jakich? Czyszcząc, jednocześnie silnie wysuszają, a wszystko to przez niszczący wpływ na warstwę lipidową skóry. Mogą powodować nadmierne wydzielanie sebum, co jest wynikiem naturalnych procesów obronnych skóry. Mogą one także podrażniać skórę wrażliwą. 

4. Sztuczne barwniki i substancje zapachowe 

Intensywny kolor i zapach kosmetyku bez wątpienia działają na nasze zmysły. Jeżeli jednak barwniki i substancje zapachowe są pozyskiwane na drodze chemicznych reakcji, a zatem nie są pozyskiwane w sposób naturalny, mogą one wywoływać reakcje alergiczne.  

Źródła: 

1. Zintegrowana Platforma Edukacyjna, Jakie substancje wchodzą w skład kosmetyków i w jaki sposób oddziałują na nasz organizm, www.zpe.gov.pl [dostęp: 06.03.2023 r.]
2. J. Arct, K. Pytkowska, Wiedza o kosmetykach. Podstawy, Wydawnictwo Edra Urban & Partner 2021
   
3. J. Marwicka, A. Gałuszka, Zastosowanie preparatów witaminowych w procesie pielęgnacji skóry, Aesthetic Cosmetology and Medicine 4/2021. 
4. A. Ratz-Łyko, Masła i oleje roślinne stosowane w produktach kosmetycznych”, Chemia i Biznes. Rynek Kosmetyczny i Chemii Gospodarczej 3/2016. 
5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dn. 30 listopada 2009 roku dotyczące produktów kosmetycznych, www.eur-lex.europa.eu [dostęp: 06.03.2023 r.]